Acht

Ik zat achter in de auto bij mijn zus en mijn zwager. Naast me zat Pax, die ik net een paar uurtjes eerder had leren kennen, vrolijk te vertellen dat hij zeker acht kinderen wil en toen ik zei dat hij dan wel eerst een vrouw moet zien te vinden gek genoeg om hem acht koters te willen geven, gaf hij me schaterend van de lach een dikke high five. Pax heeft een baan, hij heeft een huisje, maar een vrouw, dat wil nog niet lukken. Pax is een man die de rest van zijn leven psychiatrische hulp nodig heeft. Hij is psychisch zó beschadigd dat hij bijvoorbeeld geen televisie mag kijken en niet naar de radio mag luisteren. Je weet wellicht 'n beetje van mijn jeugd maar vergeleken bij de jeugd van Pax was die van mij een eitje, niks aan de hand. Nu weet ik wel dat je het lijden van de een niet kunt vergelijken met het lijden van de ander, vooral als het om je eigen leed gaat, maar ik ben intens dankbaar dat ik niet heb hoeven meemaken wat Pax heeft meegemaakt. Ik kan me zoveel verschrikking niet voorstellen. Ik wíl het me niet eens kunnen voorstellen en jij, gemiddelde lezer/es, ook niet. We zijn allemaal kind geweest en we hebben al dan niet een fijne jeugd gehad, maar met name in zijn pubertijd leefde Pax in een hel en weinigen van ons zullen zich kunnen herkennen in zijn verhaal. Waar we de goden op onze blootje knietjes voor mogen bedanken. Luidkeels.

Het gebeurt zowel met meisjes als met jongens in de leeftijdsgroep van zeven tot achttien jaar, maar jongens zijn dik in de meerderheid, dus heb ik er voor gekozen om de mannelijke vorm te gebruiken, ook omdat het het verhaal van Pax is.  Kinderen zijn makkelijk te manipuleren en erg gehoorzaam te maken. Je stelt ze bloot aan gruwelijkheden, zorgt er, indien nodig, voor dat alle eventuele contacten met de familie worden verbroken, desnoods met geweld, zodat ze alleen op de wereld komen te staan. Je werpt je niet alleen op als groot mannelijk leider maar speelt ook een vaderfiguur en gebruikt tegelijkertijd de emoties van het kind als wapen om hem te kunnen blijven onderdrukken. En dan kun je hem gaan gebruiken. Hersenspoel hem, geef hem een schijn-familie, een dak boven zijn hoofd, eten, ontneem hem alle hoop ooit te kunnen vluchten en hij is van jou. Maar dan heb je ook iets, hoor. Goedkoop. Loyaal tot in de hel en terug. Snel, behendig, een kind is klein dus kan zich makkelijker verstoppen. Het gemiddeld kind kent geen angst voor de dood. Zijn hersenen zijn gewoon nog niet zo ver. Volwassenen hebben een ander begrip van sterfelijkheid dan kinderen en dit maakt kinderen klein maar dapper, en onverschrokken. Plus het geweten, het eigen besef van goed en kwaad, én kwaliteiten zoals inlevingsvermogen  je kunnen verplaatsen in een ander, zijn bij kinderen nog lang niet af.  Die hele ontwikkeling komt pas rond een jaar of zes, zeven op gang en duurt tot minstens je achttiende. Dat kinderen luisteren naar wat hen gezegd wordt komt in eerste instantie omdat ze door krijgen dat hun gedrag positieve c.q.. negatieve consequenties heeft. Vanaf een jaar of acht is de belangrijkste drijfveer om te luisteren simpel gezegd een enorme behoefte om lief en aardig te worden gevonden. Hoe handig is dat? Zo'n jochie kun je gebruiken als boodschapper, kok, drager van wapens, munitie en voedsel, als spion, kampbewaker, koerier, als afleiding. Je kunt hem inzetten als mijnenveger, of, in de voorste linies, als voer voor vijandelijke wapens en voor zelfmoordmissies (En wanneer het om een meisje gaat: ook als sexslavin). Desnoods stop je hem onder de drugs. De perfecte soldaat.

Pax heeft het allemaal meegemaakt. Hij is zo'n kind geweest dat op commando verschrikkelijke dingen heeft gedaan. Hij was letterlijk loyaal tot in de hel en terug. Het heeft hem voor de rest van zijn leven getekend. Een kindsoldaat. Er is op dusdanig wrede manier misbruik van alle facetten van zijn kind-zijn gemaakt dat hij nu als volwassen man alleen nog maar een 'gecensureerd' leven kan lijden. Ik heb een buurjongetje gehad, boven ons, zó schattig, met een brilletje, klein van stuk was -ie, met een koppie wat deed denken aan een verbaasd muisje. Stel ik zou hem nu tegen komen, hij zou nu een jaar of elf zijn, en hij zou daar voor me staan met een geladen wapen in zijn handen, bloed op zijn hemd en een lege blik in zijn ogen. Een licht, automatisch handgeweer kost in bepaalde landen een eurootje of zes en is makkelijk te gebruiken, ook voor een kind, dus wat dat betreft zou het mogelijk kunnen zijn maar verder? Ondenkbaar. Althans voor mij. Pax weet beter.

Het aantal kinderen dat op dit moment actief deelneemt aan een oorlog loopt in de honderden duizenden. Verspreid over de hele wereld worden meer dan een half miljoen kinderen gebruikt door rebellenlegers, regeringslegers, sekten, verzetsgroepen, clans, families en bendes bij conflicten waar die kinderen nooit om hebben gevraagd. Afrika loopt vooraan, met waarschijnlijk honderdduizend kindsoldaten, gevolgd door Azië (onder andere het Chinese leger zet kindsoldaten in, maar dat mogen we niet weten), het Midden-Oosten en Latijns-Amerika (Columbia bijvoorbeeld). Geen kind kiest ervoor om zijn onschuld kwijt te raken. Ik vond het een klerestreek dat ik mijn dochters moest vertellen dat er ook mensen bestaan die niet lief zijn voor kinderen. Ik voelde me schuldig omdat ik een barstje had gemaakt in hun onschuld. Een kindsoldaat, met name een kindsoldaat dat aktief mee vecht, wordt gedwongen zélf zijn eigen onschuld helemaal aan gruzelementen te rammen. Slachtoffer en dader tegelijk. Hoe fout is dat? Hoe slecht en verkeerd en onmenselijk wreed? Ik besef dat ik vanuit mijn moderne, westerse achtergrond oordeel, en ook als moeder, met bovendien mijn achtergrond, maar ik vind het psychische verminking om een kind getuige te laten zijn van slachtpartijen en verkrachtingen, laat staan als je hem commandeert om deel te nemen aan zulke horror. Ik denk niet dat zo'n kind ooit het beeld van zoveel mensonterend drama zal kwijtraken en ooit de geur van al het bloed dat aan zijn handen kleefde zal vergeten. En het trieste is, zulke kinderen kunnen er niets aan doen.

Pax wist te vluchten, op 14-jarige leeftijd. Hoe hij het heeft geflikt, weet ik niet, maar met twee andere jongens zwierf hij verdwaald drie maanden op blote voeten, zelfs door de Sahara, vluchtend voor de oorlog, op zoek naar een veilige plek. Via een paar tussenstops kwam hij in Nederland terecht. Zijn twee vrienden maakten allebei een eind aan hun leven, enige tijd na hun komst in Europa. Zij konden niet meer leven met zichzelf en hun verleden. Een kind dat zijn bestaan als soldaat weet te overleven én met succes weet te ontvluchten verdient wat mij betreft de Nobelprijs voor Moed en Doorzettingsvermogen maar is wel (onherstelbaar) beschadigd. Van binnen maar soms ook van buiten, fysiek, want ze kunnen niet alleen gewond raken maar lopen ook blijvend letsel op door bijvoorbeeld zware arbeid, slechte voeding en een verstoorde ontwikkeling van het spier/bottenstelsel. Gehoorbeschadigingen treden vaak op bij kindsoldaten in gebieden waar men vecht met vuurwapens. En dan natuurlijk verslaving en geslachtsziekten, zoals AIDS. Verder lopen zulke kinderen achter in hun cognitieve ontwikkeling want normaal naar school gaan, daar doen ze natuurlijk niet aan. De psychische gevolgen zijn onder andere depressie, concentratieproblemen, overgevoeligheid voor prikkels, P.T.S.S., gedragsstoornissen, nachtmerries, extreme achterdocht en wantrouwen, en agressie. (Tijdens het schrijven van dit stuk kwam ik trouwens een online artikel tegen waarin een of andere idioot doodleuk beweert dat de meeste kindsoldaten helemaal geen trauma oplopen. Ik kreeg gewoon zin om hem op zijn bek te rammen.)

 

Elk kind heeft recht op een fijne jeugd. Elk kind heeft het recht om op te groeien in een veilige omgeving en ik zie het als de plicht van elke volwassene om zich daarvoor in te zetten, ook wanneer het gaat om kinderen die leven aan de andere kant van de wereld, voor wie die ver-van-mijn-bed-show die ik je heb beschreven de dagelijkse realiteit is. Ook kinderen die niet bij jou om de hoek wonen zijn de toekomst, en enkel dat feit alleen zou al reden genoeg moeten zijn om je het lot aan te trekken van (voormalig) kindsoldaten. Men schat dat er de afgelopen tien jaar minstens twee miljoen kindsoldaten zijn gesneuveld. De minimum leeftijd waarop in Nederland kinderen gerecruteerd mogen worden voor het leger is zeventien (Nederland heeft het VN protocol wat stelt dat recrutering pas vanaf achttienjarige leeftijd mogelijk moet zijn, niet geratificeerd; vraag me niet waarom). En dan moet je bedenken dat bijvoorbeeld in een land als Birma het regeringsleger kinderen ronselt vanaf twaalf jaar. Er zijn gevallen bekend van kleine ukkepukken van zeven, acht jaar die ingezet worden tijdens oorlogen. Een kind van die leeftijd hoort verdomme een kind te kunnen zijn en niet uitgebuit te worden als soldaat. Hoe ik die kinderen exact zou kunnen helpen weet ik niet. Er zijn een aantal organisaties die vechten voor de rechten van kinderen in landen die het niet zo nauw nemen met die rechten, zoals Amnesty, War Child, Unicef, Safe the Children, Stichting Vluchteling, maar ik mis de energie en/of het geld om die organisaties actief te kunnen steunen. Gelukkig kan ik een beetje schrijven. Gelukkig ben ik een beetje goed met woorden en kan ik in ieder geval met behulp van mijn blog mijn bek open trekken en aandacht schenken aan een fenomeen waar we liever niet al te veel mee bezig zijn (en ga dat nou niet ontkennen; ik slaap al twee nachten slecht omdat ik mezelf gedwongen heb artikelen te lezen die ik helemaal niet had willen lezen). Er zijn veel misstanden in de wereld waar ik bitter weinig aan kan doen en af en toe denk ik ook moedeloos: 'Zoek het maar uit', maar in het geval van kinderen mag ik, als volwassene, niet mijn kop in het zand steken. Dus vandaar dit stukje. Mijn druppel op de gloeiende plaat. Voor Pax en voor al die voormalig kindsoldaten die ik niet ken. Voor alle jonkies die hun onschuld verliezen door deelname aan gewapende conflicten en voor die kinderen die daarbij hun léven verliezen. Voor de miljoenen kindsoldaten die al gesneuveld zijn. Ik hoop dat Pax zijn acht koters krijgt.